Onderwijs

Het eeuwige hokjesdenken

In Nederland hebben we het graag over onze tolerantie, ons poldermodel, sociale migratie, gelijke kansen noem het maar op. Toch krijgen we het voor elkaar het al in de basis niet goed te doen. Het Nederlandse onderwijs scoort nu al jaren achter elkaar steeds slechter op reken -en taalvaardigheden dan andere (Europese) landen. Onze studenten ervaren bovendien steeds meer stress. Problemen waar ik later nog eens een column aan zal wijden. We vinden het bovendien zinvol om een jong kind (11, 12 jaar) in een hokje te proppen na de basisschool. Als ik ons systeem wil uitleggen aan een buitenlander, bezorg ik die steevast een migraine. Ga er maar aanstaan om dit uit te leggen: Praktijk onderwijs, VMBO (met daarin Basis, Kader, Gemengd -en Theoretische leerweg) , MAVO, HAVO, VWO (atheneum & gynasium) en daarna het vervolgonderwijs MBO (1,2,3,4) HBO, Universitair. Het concept “stapelen” en dat het vrijwel onmogelijk is om van een eenmaal gekozen leerrichting te switchen. Probeer maar eens na een VMBO techniek richting een studie MBO-vervolg opleiding te gaan doen in de verkoop of economie bijvoorbeeld.

Na de basisschool (waarbij we al onderscheid maken in openbaar, privé en ideologisch (christelijk, hervormd, zwaar christelijk, islamitisch etc.) en type onderwijs (Jenaplan, Montessori, Dalton, Vrijeschool, OGO, EGO, Democratisch, Freinet) gaan deze kleine mensjes uit hun bubbel naar de volgende bubbel. Netjes georkestreerd door de ouders en bij voorkeur een school dat zoveel mogelijk een voortzetting is van de basisschool qua ideologie.

Mijn punt hierbij is dat veel kinderen helemaal niet leren omgaan met echt wezenlijk andere kinderen. Met een ander geloof, ander cultuur of leervermogen. We leven nog steeds grotendeels in een verzuilde klassenmaatschappij waar het ons onderwijs betreft. En door al op hun 11e / 12e ze gelijk met anderen met hetzelfde “leervermogen” op te hokken, creëren we serieuze problemen voor de (vele!) laatbloeiers. De CITO-toets (en de vele andere toetsen en leerling volgsystemen) die naast het oordeel van de leraar de grondslag vormt voor het schooladvies, komt eigenlijk te vroeg. Dat besef sijpelt ook langzaam door in het onderwijs zelf. De CITO-uitslag volgt nu bijvoorbeeld nadat de schoolkeuze al is gemaakt. En is daarmee enkel nog een bevestiging van het leerling volgsysteem en het oordeel van de leraar (althans, als er geen verrassende uitslag volgt).

De babyboomgeneratie mocht het overigens meestal doen met een schooladvies dat passend was bij wat vader en moeder hadden genoten. Een boerenzoon kreeg de LTO als advies, het dokterszoontje mocht naar het VWO. Ook wanneer die laatste meer een MAVO klant zou zijn of de boerenzoon ook best HAVO had gekund. De CITO (vanaf eind jaren ’60) zorgde voor een meer eerlijk speelveld en sociale opwaartse migratie. Boerenzonen bleken bijvoorbeeld prima een universitaire studie te kunnen doen. Steker nog: ruim 20% van al onze zelfstandige boeren zijn nu Universitair geschoold, zo’n 70% heeft HBO en 10% heeft een lagere agrarische opleiding gedaan. Point made, zou ik zeggen.

We lezen ook in het boek 7-vinkjes dat de VWO’ers alvast worden verteld dat zij de leiders zijn van morgen. Ze zijn fantastisch en de belangrijkste mensen in onze samenleving. Een idee wat in de universiteit -en studentencorpsen vervolgens wordt voortgezet. Een ingebakken dedain voor de lager opgeleiden (en vrouwen, want dat zijn blijkbaar alleen sperma emmers). De sociale opwaartse mobiliteit krijgt door dit hokjesdenken een serieuze knauw. Je wordt als middelbaar geschoold persoon met bijvoorbeeld een goed business idee zelden serieus genomen. Vrouwen bereiken zelden de top en worden steevast zeker 10% minder betaald dan een man met dezelfde functie. Nog altijd is Nederland meer een patriarchale samenleving dan dat deze echt inclusief is. We zien het ook in onze overheid van de afgelopen 30 jaar. Een intens wantrouwen naar de burgers met een uitkering (vaak lager opgeleid) of die hulp ontvangen (kinderopvangtoeslag) omdat de ouder (of beiden) keihard werken voor een mager inkomen. Wederom, het dedain van de hoger opgeleiden jegens anderen zit er diep ingebakken.

Hoe kan dit beter?

Hoewel ik het niet snel zie gebeuren, zouden daadkrachtige Ministers van Onderwijs een forse systeemwijziging kunnen doorvoeren. Ten eerste zouden we al die verschillende type basisscholen per direct moeten afschaffen. Alles wordt openbaar. Geloof speelt geen rol meer in het basis -en vervolgonderwijs. Dat hoort men thuis te beleven. Dan zijn we gelijk af van de enge toestanden die we eerder zagen waarin een leraar de ouders gaat informeren over de homoseksualiteit van hun zoon of dochter, zodat dit “opgelost” kan worden. Een absolute horrorshow wat mij betreft.

Vervolgens maken we veel meer gebruik van het leerling volgsysteem en de individuele lesmethode die o.a. het Montessori systeem biedt. VMBO, MAVO, HAVO, VWO we schaffen het allemaal af. Na de basisschool ga je naar een middelbare school met vrijwel je hele klas en krijg je (net als op de basisschool) lesstof aangeboden dat past bij jouw niveau, gekozen en verplichte vakken. Daarna volgt er een diploma na succesvolle afronding van je lesstof en examens. Je werkgever zal zich dus meer op het individu moeten richten dan alleen cherry picking kunnen doen door bijvoorbeeld alleen HAVO-klanten aan te nemen. Je kunt daarna meteen gaan werken want je bent nu een jaar of 18. Of je gaat door richting het HBO of de Universiteit.

Voor de oplettende lezer: dit lijkt inderdaad sterk op het Noorse model. Hun onderwijs staat ook niet voor niets een stuk hoger op de ranglijsten qua score van blije studenten en beter ontwikkelde vaardigheden dan het al lang geleden achterhaalde Nederlandse onderwijssysteem.

Met nieuwe verkiezingen en hopelijk een nieuw elan, zouden we erop kunnen aandringen echt werk te maken van verbeteringen in het onderwijs dan het gemodder wat we nu al diverse decennia doen. Het is onacceptabel om volgende generaties op te leiden als onderdeel van een ratrace in een wereld die steeds mondialer wordt, met dito uitdagingen.

Dan nog een woord voor de ouders van nu. We zien dat door het dedain voor lager geschoolden (wat ze zelf ook nogal eens ondervinden) dat ouders hun kinderen liever zien met een goed betaalde kantoorbaan dan eentje waarbij ze werkelijk met hun handjes wapperen. Wat ze vergeten is dat bijvoorbeeld een zelfstandige loodgieter/CV monteur momenteel al een uurtarief rekent van € 84,50 (ex materiaalkosten). En er is werk in overvloed de komende jaren. Je kan als MBO’er beter voor een dergelijk praktisch vak kiezen, dan op kantoor gaan zitten als ondersteunende voetveeg voor een hoger opgeleide voor amper 20 euro per uur. Met daarbij de kans dat je baan nog verdwijnt ook door toenemende automatisering zoals AI. Ook meisjes zouden dit vaker in overweging moeten nemen bij hun beroepskeuze.