Sander en de socials

Sander Schimmelpenninck gaat onder meer in gesprek met journalisten, moderators, filosofen, advocaten en trollenjagers over social media. Hij zoekt antwoorden op vragen als: “Hoe ondermijnt het gebruik van sociale media onze democratie en waarom doet niemand iets?” (vanaf 30 oktober op NPO 3)

De eerste social mediabedrijven zijn vaak gestart op een studentenkamer. Ze hadden tot doel mensen met dezelfde interesses met elkaar in verbinding te stellen. Nu is het vooral een Amerikaanse vinding en laat het maar aan Amerikanen over om een manier te vinden er (heel) veel geld aan te verdienen. Het begon wellicht ooit leuk, maar social mediabedrijven zoals Facebook zijn eigenlijk allang niet meer leuk. Wist u dat er duizenden mensen op de Filipijnen de ongelofelijke bagger die op Facebook wordt gezet moeten controleren en filteren? Plaatje -en filmpje stuk-voor-stuk. Gelukkig komt AI (Artificiële Intelligentie) de menselijke troepen nu versterken. Maar veel van deze Filipijnse medewerkers hebben ondertussen wel klachten die duiden op PTSS. Puur door het zien van de smerigheden die gebruikers van Facebook online (willen) zetten. En uiteraard worden ze niet van een riant salaris voorzien. Of krijgen een ziektewet uitkering. En nog lastiger dan walgelijke afbeeldingen en filmpjes bestrijden, zijn fraai geschreven (maar onware) propaganda en misinformatie. Hoe herken je die? Hoe is dat te bestrijden?

Daarbij weten we inmiddels dat “gratis” niet bestaat. De gebruiker is het product, want onze data vormt de basis voor de gigantische winsten die Meta weet te maken. Facebook heeft zo’n twee miljard gebruikers. Dat is een kwart van alle menselijke aardbewoners. Daar kan geen krant of nieuwsmediabedrijf tegenop. Maar zoveel gebruikers hebben heeft z’n keerzijde. Het is extreem complex om beïnvloeding van je gebruikers te voorkomen. Het debacle met Camebridge Analytica is uw columnist nog niet vergeten. Het heeft ervoor gezorgd dat de Britten kozen voor de Brexit. Het heeft de verkiezingen in een aantal eilandstaten ondergraven. Hoe? Met slechts 1 of 2% van de kiezers in een bepaald kiesdistrict kun je dat hele district aan een ander laten toevallen. En laat Camebridge Analytica toevallig nu precies weten wie die 2% is, wat ze leuk vinden, welke boodschap bij hen beklijft en hoe ze te bereiken zijn. Goddank is het ontdekt en ging die tent failliet. En fijn voor ons: het kiessysteem in Nederland is anders georganiseerd en ongeschikt voor de werkwijze van Camebridge Analytica. Maar dat betekent niet dat we immuun zijn voor inmenging door propaganda en desinformatie.

Ondermijning democratie

De opmerking “daar kan geen krant tegenop” plaatste ik uiteraard niet voor niets. Nieuwsmediabedrijven, ook wel enigszins laatdunkend de MSM (Main Stream Media) genoemd, hebben lijdzaam moeten toezien hoe Google/Facebook ofwel Alphabet/Meta miljarden aan adverteerdersgelden wegkaapten. Disruptieve marktpenetratie wordt dat genoemd. Het zorgde na introductie van hun verdienmodellen (zo rond het jaar 2000) dat er twee miljard (!) aan Nederlandse advertentiegelden niet meer naar onze (nieuws)mediabedrijven ging, maar naar deze twee Amerikaanse bedrijven. Honderden journalisten verloren hun baan. De ene na de andere krant, zoals De Telegraaf, kon nog maar net van de ondergang “gered” worden door onze zuiderburen. Hierdoor heeft de Nederlandse krantenuitgeverijbranche nog slechts twee grote (Belgische) spelers: DPG Media en MediaHuis.

Hoewel de kranten nog best heel behoorlijk functioneren, onze journalisten zijn immers HBO -universitair geschoold en weten vaak wel kwaliteit te leveren, zijn er grote problemen aan het ontstaan. De redacties van de diverse verschillende titels worden steeds meer met elkaar geïntegreerd. Budgetten worden krap gehouden en vergoedingen staan onder druk. Veel van die eerder ontslagen journalisten moeten het maar zien te rooien als freelancer, wat niet bepaald eenvoudig is. Velen hebben het vak verlaten, wat een braindrain heeft veroorzaakt. Waarom denk je dat we zo ontzettend veel persvoorlichters en communicatie experts hebben bij de overheid? Deze ontwikkelingen doen in elk geval de kwaliteit van het journalistieke product niet veel goeds. Een freelancer kan immers maar heel moeilijk een diepgravend onderzoek doen. Zeker als deze per artikel ( per woord) wordt betaald. En omdat er maar twee krantenuitgevers zijn, die je artikel vervolgens doorplaatsen in al hun titels, blijft het meestal bij die ene verkoop. Ik zag laatst een voorbeeld van een journalist die twee weken aan een artikel had gewerkt en er 600 euro aan verdiende (voor belastingen). Dat is financieel niet vol te houden en dat raakt uiteindelijk ook onze democratie.

Het eerste slachtoffer van een falende democratie, is een werkende professionele onafhankelijke journalistiek. En het piept en kraakt inmiddels al bijna een kwart eeuw in ons landje. Kortom, omdat de geldstroom ten gunste van de nieuwsmedia is afgeknepen door buitenlandse bedrijven, komen die ernstig geld tekort. Het lijkt nu goed te gaan, maar dat is slechts een dun laagje vernis. Als de babyboomgeneratie (goed voor 65% van alle krantenabonnees!) de komende jaren hun (400 euro kostende) abonnement opzeggen, is dat laagje vernis weg.

Lezersgedrag

Naast geld, is ook het veranderde consumenten lees -en kijkgedrag radicaal veranderd. Tegenwoordig kunnen we de kranten uiteraard digitaal lezen en zijn er (goedkopere) digitale abonnementen te krijgen. Maar het heeft veel te lang geduurd voordat de uitgevers een antwoord hadden op wat social media bood aan gemak en informatie. Veel jongeren (en volwassenen) lezen/kijken nieuws (of wat er voor door moet gaan) gratis op social media sites zoals Facebook, TikTok, YouTube etc.. En dat doen ze al sinds de beginjaren 2000. De jongeren van toen, zijn de eind dertigers/veertigers van nu. Die hebben dan ook nauwelijks een abonnement op een krant. Dat verlies aan abonnees is nog lang niet goedgemaakt. En dat komt ook niet meer goed voor veel krantenuitgevers.

De moderne consument wil liever niet meer betalen voor een krant waarin veel nieuws staat dat ze niets interesseert. Daarbij is de aandachtspanne veranderd. Konden veel mensen vroeger nog rustig 20 minuten nemen voor het lezen van een lang artikel, dat is nu hooguit 5 minuten. Gewend als we zijn snel veel teksten te moeten lezen dankzij de overload aan informatie die we nu krijgen te verweken.

Hierdoor zijn journalisten, redacteurs en hun bazen zich gaan richten op clickbait, soundsbites, korte statements, one liners of zelfs halfbakken context loze artikelen om het publiek te bedienen. De politiek doet daar gezellig aan mee om maar die kiezers te bereiken. Verpakking boven inhoud. We weten wat ons dat gebracht heeft. . . We mogen dus rustig zeggen dat die wijze van journalistiek bedrijven niet goed is voor de consument, de democratie of zelfs zoiets basics als de leesvaardigheid van de gemiddelde consument.

Wie doet er niets?

Ik ben benieuwd wat de experts te melden hebben aan Sander. Maar een quick fix, een snelle simpele oplossing is er niet. We kunnen overigens echt wel iets doen. We kunnen beginnen met het beter inzetten van nieuwe nieuwsmediaplatforms, zoals Tiding.news. Omdat die meer aan de behoefte van de consument voldoet en freelancers kan voorzien van een doorlopende inkomstenstroom. Dat maakt de journalist minder afhankelijk van de altijd bezuinigende MSM. En stelt de journalist in staat onafhankelijker journalistiek te voeren in directe dienst van de eigen volgers/lezers. En zo’n platform is veiliger dan Facebook. Het is minder anoniem voor de gebruiker, die zich daardoor hopelijk beter zal gedragen. De data wordt niet verkocht en de inkomsten gaan goeddeels (80%) naar de maker van het nieuws. Je zou bijna zeggen: wat wil een mens nog meer?

Probleem is dat een almost-not-for-profit bedrijf natuurlijk geen aantrekkelijke investering is voor kapitaalkrachtige investeerders. Het wil bovendien de journalisten onafhankelijk maken van de MSM, wat zij natuurlijk niet leuk vinden. De enige die er blij van kunnen worden, zijn de consument en de journalisten zelf. Dat zou eigenlijk al voldoende moeten zijn voor een daverend succes. De macht ligt tenslotte bij de consument zelf. Ze moeten alleen die keuze maken en weten waar ze moeten zijn.

Wat dat betreft is een platform zoals Tiding, of bijvoorbeeld het al langer bestaande maar niet specifiek op nieuws ingestelde Patreon, een statement van de consument: wij willen, kunnen, moeten en doen het anders. We verdelen het geld waar het hoort: onder de consumenten (en de makers van content en nieuws) zelf. Het is feitelijk een fuck-you naar de ongezellig -en ronduit gevaarlijk wordende disruptieve asociale social mediabedrijven. Bedrijven die -wat een gruwel!- hun winsten bovendien ook nog eens wegsluizen met slechts 2 of 3% belastingafdracht. Dat laatste gegeven vind ik al jaren een grote middelvinger naar onze maatschappij. Ze zeggen graag de mensen met elkaar te verbinden en “geweldige” services te bieden. Maar bijdragen in de vorm van eerlijke belastingen, zodat diezelfde gebruikers bijvoorbeeld betaalbare zorg hebben, of zelfs lagere belastingen omdat er voldoende binnenkomt, dat komt niet in ze op. Het graaigedrag van deze uiterst kapitalistische neoliberale internet Keizers zou al reden moeten zijn voor veel mensen om zich af te keren van social media platforms voor hun nieuwsvoorziening. Kattenfilmpjes prima, maar laat in hemelsnaam je nieuwsvoorziening over aan professionals. En als je meent dat het kijken van het NOS of RTL nieuws voldoende is, geef ik dit mee. Het format van een nieuwsuitzending is veel te beperkend om echt grip te krijgen op onze complexe wereld. Lees eens een column 🙂 of een magazine zoals National Geographic Magazine, of sluit je als journalist aan op Tiding.

Conclusie

Het verschil maken we zelf. We kunnen best social media vermijden als het gaat om vitae informatie te krijgen omtrent de wereld om ons heen. Ons eigen lees -en kijkgedrag moeten we herzien. Onze aandacht -en geld kunnen we nuttiger besteden dan het nog rijker maken van Zuckerberg, Brin, Page en Musk.